انواع مشاوره و سازماندهی آن

انواع مشاوره

بر حسب ويژگي هاي مراجعان (جمعيت شناختي، اجتماعي، اقتصادي، قومي، نياز ها) و نيز زمينه هاي مورد رسيدگي، انواع مختلفي از مشاوره قابل تعريف است.

آشنايي با انواع مشاوره به كاربرد نظريه ها و روش هاي مناسب كمك مي كند.

از آنجا كه بحث تفصيلي در مورد هر كدام از انواع مشاوره در اين نوشتار امكان پذير نيست، تنها به ذكر برخي از آن ها بسنده مي گردد.

مشاوره در بحران (در مواردي مانند خودكشي، ابتلا به بيماري شديد يا نقص عضو، طلاق)،

مشاوره تسهيلگرانه (براي مسايلي مانند جايگزيني شغلي، مشكلات تحصيلي،

سازگاري شويي)، مشاوره پيشگيري (مانند آموزش جنسي، پرورش مهارت هاي رواني ـ اجتماعي، رفتار هاي پيشگيري كننده از مشكلات بهداشتي)،

مشاوره تكاملي (كسب خود پنداره مثبت، احساس و كسب هويت، آمادگي براي قبول و انجام مسئوليت والدي)،

مشاوره استخدامي (انتخاب شغل، تغيير شغل، سازگاري شغلي) ، تصحيحي (در زمينه اصلاح رفتار مجرمان و بزهكاران، كارگماري)،

توانبخشي (شامل مشاوره افرادي كه نقص عضو يا معلوليت دارند)، مشاوره خانواده و ازدواج (در زمينه هايي مانند انتخاب همسر، تربيت و مراقبت از فرزندان، حل اختلافات خانوادگي)،

مشاوره روحاني (شامل پاسخگويي به مسايل ديني و معنوي)،

مشاوره با اقشار خاص (سالمندان، نوجوانان، ن، معتادان)، مشاوره فردي و گروهي .

هر چند مشاوره اغلب به عنوان يك رابطه دو نفري، بين مشاور و مراجع، تعريف مي شود،

به صورت گروهي، براي كساني كه تجربه ها و مسايل مشتركي دارند، نيز قابل اجراست.

گروه هاي دانش آموزان، معتادان، بزهكاران، و . . . مواردي هستند كه مشاوره گروهي با آنان سودمند مي باشد.

با اين وصف مشاوره گروهي عبارت است از :

"يك فرايند دو جانبه انساني كه در آن مشاور و يك گروه همسان به بررسي مشكلات، احساسات، نگرش ها و ارزش ها مي پردازند ،

و كوششي است در جهت تعديل و اصلاح نگرش ها و ادراكات افراد تا بتوانند در مورد مسايل و مشكلات تكاملي خود بهتر و موثرتر عمل نمايند"

سازماندهي جلسات

 مراحل كار

گامهاي زير يك نقشه راهنما براي اجرا و هدايت جريان مصاحبه ارائه مي دهند. هر چند اين مراحل الگويي براي اولين جلسه مشاوره است، بسياري از آن ها در جلسات پيگيري نيز قابل استفاده اند.

1) برقراري رابطه

با سلام و خوش آمدگويي به مُراجع احترام گزارده واز او دعوت كنيد در جاي مناسب و راحتي بنشيند.

سپس جلسه مشاوره را با روشن كردن موارد زير شروع كنيد :

شما كه هستيد، جايي كه كار مي كنيد، وظيفه شما در ارتباط با مُراجعان، هدف از اين ملاقات، زمان جلسه و محدوده زماني كار.

2) آشنايي با مراجع و انتظارات او

مُراجع را براي معرفي خود (آنگونه كه مايل است)، صحبت كردن، بحث و بيان انتظاراتش ترغيب نمائيد.

3) متمركز كردن جلسه

براي اين منظور با مشاركت مراجع، موضوع جلسه را مشخص و هدف (هاي) كوچك، ويژه و دست يافتني را براي آن تنظيم نمائيد.

اين كار بويژه زماني كه مشاور، تشخيص دهد چند جلسه براي رسيدگي به مسئله لازم است، مفيد مي باشد.

4) كسب اطلاعات و كاوش در باره مسايل،نيازها و نگراني هاي مراجع

اين منظور با ترغيب مراجع به صحبت كردن و طرح سوالات مناسب و برانگيزاننده، حاصل مي شود.

همچنين حدود اطلاعات او را در باره وضعيت خودش بسنجيد.

با سنجش اطلاعات و آگاهي مُراجع در آغاز فرايند، اطلاعات غلط را مي توان تصحيح، و كمبود ها را رفع نمود.

5) شناسايي نگرش، ادراك و باور هاي مراجع در باره مسئله

در اين مرحله نحوه تعبير و تفسير، ديدگاه، احساسات و باورهاي مُراجع در باره ابعاد، علل، آثار و نتايج مسئله مورد بررسي قرارمي گيرد.

مثلا با طرح اين سوال كه " نظر شما در باره . . . (درمان جراحي، استفاده از روان درماني . . .) چيست ؟"

اين امكان فراهم مي شود تا نظرات و باور هاي مُراجع آشكار شود و اطلاعاتي در باره احتمال پذيرش و تمكين Compliance او به دست آيد.

6) كمك به مراجع براي رتبه بندي مسايل و نگراني هاي خود با گفت و گو به مُراجع كمك كنيد.

تا مسايل و مشكلات خود را به ترتيب اهميت يا شدت رتبه بندي و به عبارتي اولويت بندي كند.

اين كار :

•اضطراب فرد را به حد قابل كنترلي كاهش مي دهد

• به مردم كمك مي كند كه مسايل خود را مشخص و روشن نمايند

•به تنظيم اهداف مشخص و قابل دستيابي و كسب احساس كنترل كمك مي كند

• با شناخت و حل موفقيت آميز يك مسئله، اغلب تجربه مفيدي براي رسيدگي به / و حل مسايل ديگر حاصل مي شود.

7) ياري كردن مراجع در اتخاذ تدبير براي حل مسئله;

  از طريق :

•  بازشناسي مسئله;  قادر ساختن مراجع براي اينكه از منظري ديگر نيز مسئله را بررسي كند.

كاوش در منابع و روش هاي فراهم براي مراجع براي حل مسئله;

  شامل تجربه و نحوه عمل آنان در گذشته هنگام مواجهه با مسايل، افرادي كه براي ياري و حمايت مراجع در دسترس هستند . . .

•كمك به مُراجع براي تنظيم هدف (ها) و شناسايي راه حل هاي ممكن

•ياري كردن مُراجع براي تصميم گيري جهت انتخاب راه حل مناسب

•كمك به او در تهيه يك برنامه عملي يا طرح كار براي انجام تغيير

•دعوت به همكاري يا درگير ساختن اعضاي تيم مراقبت بهداشتي هنگامي لازم و ممكن باشد.

اين كار به كاهش فشار بر اعضا و افزايش طيف مداخلات و راه حل هاي مفيد كمك مي كند.

8) ارزيابي جلسه

براساس آنچه ديده و شنيده شده است از جوانب مختلف (عاطفي، طبي، اجتماعي، تحليل و تدبير مسئله، پيشرفت كار) جلسه را تا پايان ارزيابي كنيد.

9) اختتام جلسه

خاتمه دادن به جلسه به نحو مناسب به اندازه آغاز كردن آن مهم و بر فرايند مشاوره موثر است. اين كار شامل نكات ذيل است :

• خلاصه كردن آنچه ديده و شنيده شده، ضمن توجه به نقاط ضعف و قوت شناسايي شده
• تصميم گيري مُراجع و مشاور
•  تصميم گيري به مواردي مانند مراجعه مجدد به مشاور و ادامه جلسات مشاوره، انجام دادن يا ندادن آزمايشات، رجوع به و گفت و گو با پزشك، در ميان گذاشتن با خانواده و . . . مربوط مي شود.

همچنين، مشاور بايد تصميم بگيرد كه آيا او فرد مناسب براي رسيدگي به مسئله مراجع است ؟

با چه كسي در باره مسئله گفت و گو كند ؟،

فاصله بين جلسات مشاوره چقدر باشد ؟